Blockchain teknolojisi ile hayatımıza giren merkeziyetsizlik kavramı günden güne kendini hemen her yerde göstermeye başladı. DAO yani Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon kavramı da içinde merkeziyetsizlik barındıran ve son zamanların en gözde kavramları arasında yer alan kavramlardan biri olmaya başladı.
Son zamanların gözde kavramlarından biri olmasında bir etkenin de CurveDAO gibi adında ve projesinde DAO sistemini içeren yeni kripto para ve blok zinciri projelerinin de çıkmasının büyük rol oynadığı DAO nedir bilmeyen kullanıcılar, DAO ne demek merak etmeye başladılar ve bir anda kripto dünyasının en çok sorulan soruları arasında DAO terimi fazlasıyla geçmeye başladı.
Bu makalemizde sizlere DAO nedir, ne işe yarar gibi soruların cevaplarıyla birlikte DAO kavramını detaylı bir şekilde anlatacağız.
Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon (DAO) Nedir?
Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon (DAO), merkezi olmayan otonom işletim anlamına gelen bir teknoloji tanımıdır.
Orijinal adı Decentraland Autonomous Organization olan Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon terimi daha çok İngilizce adının ilk harflerinin kısaltmasından oluşan DAO terimi ile bilinir. Bu durumda da Decentraland Autonomous Arganization nedir veya DAO nedir sorularının cevaplarının Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon olduğunu artık biliyorsunuz.
DAO’yu daha detaylı açıklamak gerekirse, bilgisayar yazılım dilleri ve programları vasıtasıyla kodlanmış çalışma ilkeleri ile dizayn edilmiş, işletim üyeleri aracılığıyla denetim altında tutulan ve merkezi bir konum oluşumunun dayattığı herhangi bir etki altına maruz girmeyen bir yapı olarak açıklayabiliriz.
Çalışma ilkeleri ve koşulları yazılım sisteminde saklı olduğu için herhangi bir denetleyiciye ya da üçüncü şahıslara gereksinim duyulmayan DAO’da, bu durumdan hareketle herhangi bir kural dizinine ve hiyerarşiye bağlı olma zorunluluğu ortadan kalkmış olur.
Herhangi bir şekilde birbirleriyle tanışıklık kurmadan veya kural, kaide kavramlarına esir olmadan dünyanın çeşitli yerlerindeki kullanıcılarla bir bütün hale gelmenin bir yolu olan DAO yapısı ile blok zincir teknolojisi üstünde organizasyon faaliyetleri hayata geçirilebilmektedir. Örneğin; 2016 yılının mayıs ayında Alman Start-up firması slock.it, Airbnb şirketinin merkeziyetsiz sürümünü teşvik etmek için kreatif bir biçimde isimlendirilen DAO yapısını kullanıcıların beğenisine sundu.
Yeni her bir teknolojik yapının beraberinde getirdiği potansiyel problemler DAO yapısında da gözlemlenmektedir. Bu problemlere örnek verecek olursak; art niyetli bilgisayar kullanıcıları bir DAO yapısından tamı tamına elli milyon dolar tutarında Ethereum ele geçirmeyi başardı. Tam olarak hata DAO ve Ethereum yapısından kaynaklanmasa da meydana gelen bu saldırı sebebiyle bu iki yapıya karşı olan güven azaldı.
Fakat 2020 yılı başı itibariyle büyük bir performans gösteren ve merkeziyetsiz finans anlamına gelen DeFi’nin ortaya çıkmasıyla birlikte, DAO’lara olan ilgi yeniden artmaya başladı.
DeFi ile birlikte DAO’lardan daha çok DAO yapısına sahip olan kripto para ve blok zinciri projelerinin ilgi gördüğünü ve DAO’nun da buna paralel olarak popülarite kazandığını söylemek yanlış olmaz. Çünkü kripto paralarla ilgilenen kullanıcılar, ilgilendikleri kripto paralarda potansiyel yükselişler gözlemlemenin yanı sıra aynı zamanda o kripto parayla ilgili alınacak kararlarda rol oynamanın DAO yapısıyla mümkün olduğunu öğrendiklerinden DAO bir anlamda ilgi görmeye başladı.
Gösterilen bu ilgi doğrultusunda DAO’nun yeniden popüler olmasıyla birlikte DAO sistemini içeren ve hatta DAO terimini adında kullanan birçok proje ortaya çıkmıştır.
Koşulları esas aldığı, bağımsız çalışma ilkesine sahip olduğu ve isteğe bağlı platform vasıtası ile denetim altında tutulduğu için Bitcoin, otoritelerce ilk bütün işlevsel DAO olarak kabul görür.
DAO’nun çalışma prensipleri ve finansal yapıları bir blok zincirinde saklı tutulur. Bu özellik sayesinde üçüncü bir şahsa mecburi olma zorunluluğunu ortadan kaldırılarak, ele alınan işler Akıllı Sözleşmeler vasıtasıyla kolaylaştırılır.
Akıllı sözleşmeler, DAO yapısının beynini temsil eder ve yapının bütün verilerini kendi içinde saklı tutar. Akıllı sözleşmelerin yapısı da birden fazla veri tabanında saklanacak şekilde blockchain teknolojisine uygun olduğu için DAO’lar net ve bütün dünyaya karşı açıktır ve hiç kimse fark etmeden kuralları değiştirilemez. DAO’ların faaliyetleri bütünü ile şeffaf ve global çapta geçerlidir.
DAO’ların bütün olarak işlevsel olması için, üstünde faaliyet gösterecek bir sıra nizam, işletmenin belli işlemleri üyelerine hediye vermek için paylaştırabileceği token’lar gibi bir finansör ve ek olarak faaliyet kurallarını oluşturmak için görüş beyanında bulunma hakkı tanıması gerekmektedir.
