Hayatın dijitalleşmesiyle birlikte dilimize kazandırılan birçok kelime ve terimden sonra kripto dünyasıyla birlikte çok daha fazlasını duymaya başladık. Akıllı Sözleşme terimi de İngilizce bilen birisi için oldukça sıradan bir kelime gibi görünen ancak söz konusu kripto paralar ve blockchain teknolojisi olunca oldukça değerli bir terim haline geldi.
Bu içeriğimizde sizlere Akıllı Sözleşme (Smart Contract) nedir, ne işe yarar gibi soruların cevaplarıyla birlikte Smart Contract terimiyle alakalı verebileceğimiz tüm detayları vermeye çalışacağız.
Akıllı Sözleşme Nedir?
Akıllı Sözleşme, iki anonim taraf arasında otomatik olarak oluşan ve değişimi mümkün olmayan bilgisayar programına verilen isimdir.
Orijinal adı Smart Contract olan Akıllı Sözleşme, blockchain üzerinde çalışan programlardır ve bütünüyle otomatik oluşur. Blockchain teknolojisine uygun olarak oluşan bu sözleşmeler 3 önemli avantaj sunmaktadır.
Bu avantajlardan birisi sözleşmeyi imzalayan tarafların anonim olarak kalmaları ve dolayısıyla da hem kimliklerini hem de kişisel bilgilerini paylaşmak zorunda kalmamalarıdır.
Akıllı sözleşmelerin bir diğer avantajı geriye dönük olarak hiçbir şekilde müdahale edilememesi ve değiştirilememesidir. Blockchain teknolojisine uygun olarak kaydedilen bu programlar yani akıllı sözleşmeler, birden fazla veri tabanına işlenir ve hem yok edilmeleri hem de değiştirilmeleri mümkün değildir.
Smart Contract’ın ortaya çıkış amacı olan bir avantajı da iki taraflı sözleşmelerde üçüncü tarafları devreden çıkarmasıdır. Çünkü Akıllı Sözleşmeler yani Smart Contracts iki taraf arasında otomatik olarak oluştuğundan herhangi bir aracı, komisyoncu, şahit gibi üçüncü tarafa ihtiyaç duymaz ve akıllı sözleşmeyi mükemmel hale getiren durum da herhangi bir üçüncü taraf olmadan görünmeyen bir güvenilirlik sunabilmesidir.
Akıllı Sözleşme Kim Tarafından Bulundu?
Akıllı Sözleşme (Smart Contract), 1994 yılında ünlü kriptograf Nick Szabo tarafından ortaya atılmıştır.
Blockchain ve Bitcoin’in fikir babası olan, hatta Bitcoin’in kurucusu Satoshi Nakamoto olduğundan şüphelenilen Nick Szabo; üçüncü tarafları ortadan kaldırarak güvenilir, komisyonsuz ve veri gizliliğine uygun bir sözleşme teknolojisinin olması gerektiğine inanarak bu fikri ortaya çıkarmıştır.
Nick Szabo’nun Smart Contract yani Akıllı Sözleşme ile ilgili orijinal adı Smart Contracts: Building Blocks for Digital Markets olan ve Türkçe’si Akıllı Sözleşmeler: Dijital Piyasalar İçin Yapı Taşları adında bir kitabı bulunmaktadır.
Akıllı Sözleşmelerin Avantajları Nelerdir?
Akıllı Sözleşme aslında örneklendirebileceğimiz ve çeşitlendirebileceğimiz birçok avantajı ve faydayı sağlamaktadır. Bu avantaj ve faydaları şu şekilde maddeler haline getirebiliriz:
- Akıllı sözleşme, koşullar sağlandığında otomatik olarak devreye girer ve sözleşme geçerlilik kazanır,
- Akıllı sözleşme ya da diğer adıyla Smart Contract, dijital ortamda var olduğu için evrak işlemleri ile uğraşmaya gerek yoktur,
- Akıllı sözleşmede yer alması gereken bilgiler ve veriler arasında hiçbir şekilde kimlik bilgisi veya kişisel bilgilerin yer almasına gerek yoktur,
- Akıllı sözleşmede üçüncü bir taraf olmadığından ne sözleşmesinin üçüncü bir kişi ile paylaşılmasına ne de üçüncü bir tarafa komisyon, işlem ücreti gibi bir ücret ödenmesi gerekmez,
- Akıllı sözleşme işlemleri blockchain teknolojisine uygun olarak şifrelenmiş şekilde saklanıp birden fazla veri tabanında muhafaza edildiği için kaybolmaları imkansızdır,
- Yine blockchain teknolojisi ile muhafaza edildiği için ve blok zincirleri hacklemek için quantum bilgisayarlar bile yetersiz kaldığından blok zincirinin ve dolayısıyla sözleşmelerin hacklenmesi neredeyse imkansızdır,
- Blockchain teknolojisi sayesinde dağıtık bir şekilde sağlandığı için akıllı sözleşmelerin değiştirilmesi, taklit edilmesi, sahtesinin yapılması gibi ihtimaller de söz konusu değildir.
Akıllı Sözleşmelerin Dezavantajları Nelerdir?
Akıllı sözleşmelerin avantajları olsa da elbette dezavantajları da bulunuyor.
Daha önce açıkladığımız gibi akıllı sözleşmeler değiştirilemez olduğu için eğer yapılan akıllı sözleşmede bir hata, eksik ya da açık var ise bunun değiştirilmesi veya düzeltilmesi neredeyse imkânsızdır.
Bir diğer dezavantaj ise yine bahsettiğimiz gibi akıllı sözleşmeler blockchain üzerinde çalışır ve dolayısıyla birden fazla veri tabanında ve isteyen herkes tarafından görünebildiğinden eğer sözleşmede yer almaması gereken bir bilgi unutulursa bu bilgi herkes tarafından görünür ve yine aynı şekilde değiştirilmesi veya düzeltilmesi sıkıntıdır.
Bu dezavantajlardan korunabilmenin tek yolu da hazırlanan ya da onaylanacak olan akıllı sözleşmenin hem içeriğine hem de tüm detaylarına hakim olup dikkatle inceleyerek işlem yapmak gerekir.
Akıllı Sözleşme Nasıl Yapılır?
Akıllı Sözleşmeler yani Smart Contracts, sözleşmede yer alan tüm koşullar tam olarak sağlandığında oluşur.
Temel akıllı sözleşme çalışma mantığında sözleşme tarafların biri tarafından içerisinde yer alması gereken maddelerle birlikte oluşturulur ve diğer tarafla paylaşılır. Diğer taraf ise sözleşmeyi okur ve gerekli şartları eksiksiz sağlayarak sözleşmeyi faaliyete geçirir.
Daha detaylı ve bir örnek ile anlatmak gerekirse şu şekilde detaylandırabiliriz; bir alıcı diyelim ki kendisine bir ev satın almak istiyor ve satın almak istediği evi buldu. Ev sahibiyle tanışmasına, konuşmasına veya kendiyle alakalı bilgiler paylaşmasına gerek kalmadan ev için oluşturulmuş akıllı sözleşmeyi yani Smart Contract’ı okudu ve evi satın alma koşulu olarak belirlenen bir adrese 1 Bitcoin (BTC) ödeme yapılması gerektiğini öğrendi. Bu durumda alıcı, sözleşmede yer alan adrese 1 Bitcoin (BTC) ödeme yaptığı anda Smart Contract otomatik olarak devreye girer ve ev, ödemeyi yapan kişiye ait olur.
Bu örnekte de görebileceğiniz üzere ne alıcı ne de satıcı kimliklerini ve kendileriyle alakalı kişisel bilgileri paylaşmak zorunda kalmadılar. Ayrıca yine iki taraf da ne bir emlakçı ile görüşüp emlakçıya komisyon ödemek zorunda kaldı, ne bankaya gidip para transferiyle uğraşıp havale/eft ücreti ödemek zorunda kaldı ne de notere giderek hem satışı resmileştirmek ve noter ücreti ödemek zorunda kaldı.
Özetle Smart Contract sayesinde üçüncü taraflar olmadan, başkalarıyla kişisel veriler paylaşılmadan, herhangi bir aracı kuruma komisyon ödemeden bütün işlemler otomatik ve güvenli bir şekilde halledilebilmektedir.
Akıllı Sözleşmeler Güvenli Midir?
Akıllı sözleşmelere dair tüm paylaştığımız veriler, bilgiler ve örneklerden yola çıkarak kısa ve net bir cevap vermek gerekirse Smart Contracts da denilen akıllı sözleşmeler son derece güvenlidir.
Hem otomatik oluşması hem sözleşme koşulları yerine geldiği takdirde devreye girmesi, hem iki tarafın gizliliğini sağlaması gibi avantajlarının yanı sıra blockchain teknolojisiyle saklanıyor olması Akıllı Sözleşmeler (Smart Contracts)’ı son derece güvenli hale getirmektedir. güvenliğe sahip olduğu ve merkeziyetsiz olduğu için de avantajlıdır. Bu teknolojide, bilgilerimizi üçüncü taraflarla paylaşmadığımız için verilerimiz güvende olur.
Smart Contract mı Smart Contracts Mı?
Smart Contract ile ilgili eğer birden fazla kaynak okuduysanız kimi kaynaklarda Smart Contracts terimi kullanılıyorken kimilerinde sondaki “s” harfi olmadan Smart Contract olarak kullanıldığını görebilir ve aradaki farkın ne olduğunu merak edebilirsiniz.
İngilizce bilen kişiler bu farkı çok rahat anlamışlardır ama hiç İngilizce bilmeyen insanlar olduğunu da dikkate almak gerektiğinden şöyle özetleyelim; Smart Contracts, Smart Contract’ın çoğul halidir. Nasıl Türkçe’de Akıllı Sözleşme terimini çoğul olarak Akıllı Sözleşmeler şeklinde kullanıyorsak Smart Contract de tekildir ve sonuna gelen “s” harfi ile birlikte çoğul hale gelir.
Bu bilgiye sahip olmasına rağmen birçok kişi dikkatsizce Smart Contract’dan bahsederken çoğul halini kullanır. Eğer birden fazla akıllı sözleşmeden bahsediliyorsa Smart Contracts terimi kullanılmalı ancak tekil kullanım Smart Contract şeklindedir.
